Arı Sütü Üretim Yöntemlerinin İncelenmesi ve Karşılaştırılması

ARI SÜTÜ ÜRETİM YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ VE KARŞILAŞTIRILMASI

          Dünyada arı kovanı sayısı bakımından üst sıralarda yer alan ülkemiz arıcılığının son yıllardaki üretim artışına rağmen ülke ihtiyacının ancak %10-15’i kadar arı sütü üretebilmesi çok acıdır. 2012 verilerine göre Dünya arı sütü üretimi 3 885 tondur. 2019 yılında Türkiye’nin arı sütü üretimi (maalesef resmi verilerimiz çok yetersiz) tahminen 2 tondur. Görüldüğü gibi kovan sayısı bakımından 2 veya 3. sırada olan ülkemiz Dünya arı sütü üretiminin ancak %0,05 ini üretebiliyor.

Arı sütü üreticilerine baktığımızda kendi üretimimizin gayet iyi olduğu düşünülüyor. Üreticilerimizle görüştüğümüzde günümüzde çok sıkıntı görünmüyor, yerli arı sütüne talep artıyor ve bir sonraki sezona varmadan üreticinin elinde arı sütü kalmıyor ama bu böyle devam etmeyecek.

Son 2-3 yıl içinde arı sütü üretimine yeni başlayan arıcılarımız oldu, üretim miktarımız 2-3 yıldır artıyor. Arıcılarımızın arı sütü üretimine ilgisi her yıl artıyor. İşletme olarak Türkiye’de arı sütünün tanıtılması, üretiminin artması ve arı sütü üreticilerinin birlikte hareket etmesi adına elimizden geldiğince çalışıyoruz. İnanıyorum ki önümüzdeki yıllarda kendimize yeter hale geleceğiz. Bu süreçte muhtemel sıkıntıların çıkacağını ön görüp bunlara karşı tedbirli olmakta da fayda vardır.

Yeni üreticilerin devreye girmesi, yerli arı sütü üretim miktarında oluşacak artışla birlikte, önümüzdeki yıllarda arı sütü üreticilerimizin kar oranlarında düşüş olması muhtemeldir.

İç yapımıza baktığımızda her ne kadar fazla sıkıntı görünmüyorsa da arı sütü üretiminde önde gelen ülkelerin üretimlerine baktığımızda, 1 kovandan ürettiğimiz arı sütü miktarının çok az olduğu ve kovan başı arı sütü üretim miktarımızı arttırmamız gerektiği açıkça görülmektedir. Bu amaç doğrultusunda arı sütü üretim yöntemlerimizi ve arı sütü üretimine etki eden diğer faktörleri gözden geçirmemiz gerekmektedir. Bu yazıda arı sütü üretim yöntemlerini inceleyip karşılaştırmaya çalışacağım.

          Arıların ana arı yapma davranışı

Arılar, anasız kaldığında, oğul vermeden önce ve ana arıyı değiştireceği zaman ana arı yaparlar. Arı sütü üretimi, arının anasızlık hissi ve ana arıyı değiştirme davranışından faydalanılarak yapılır.

          Arı sütü üretimine genel bakış

Arı sütü üretim yöntemlerine başlamadan önce bu kısımda arı sütü üretim aşamalarını kabaca anımsamakta fayda var.

Arı sütü üretiminde arılara devamlı olarak ana arı yaptırılır ve ana arı oluşum süreci 3 günlük sürede kesintiye uğratılarak arı sütleri hasat edilir.

Arı sütü üretimi 3 günlük (72 saat) döngü, 3 ayrı grupla her gün aynı işler tekrarlanarak yapılır.

Günlük işlere, 3 gün önce kurtçuk aktarımı yapılan arı sütü çerçevelerinin besleyicilerden (başlatıcılarla üretiliyorsa başlatıcılardan) toplanması ile başlanır. Başlatıcı+Besleyici yönteminde (ülkemizde çoğunlukla bu yöntem kullanılır) daha sonra başlatıcıdaki arı sütü çerçeveleri besleyicilere verilir. Bu sırada hasat odasında arı sütleri hasat edilir. Arı başında daha sonra besleyicilerde kurtçuk aktarımında kullanılacak kurtçukların olduğu peteklerin bulunması, ballıktaki arı sütü çerçevesinin yanına yavrulu çerçevenin çıkartılması işleri yapılır. Hasat odasında arı sütü hasadı bittiğinde kurtçuk aktarımına başlanır. Kurtçuk aktarımı için uygun kurtçuklu petekler hasat odasına verilir.  Kurtçuk aktarılan arı sütü çerçeveleri hasat odasından alınarak başlatıcılara verilir. Kurtçuk aktarımı bittikten sonra hasat odasındaki kalan petek ve arı sütü çerçeveleri de kovanlara verilerek günlük işler tamamlanır. Günlük yapılan işler yaklaşık saatleriyle aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

          Arı Sütü Üretim Yöntemleri:

Doğal ana arı memelerinden veya ana arı üretim sürecinde oluşan fazla ana memelerinden arı sütü hasat edilebilir ama bu davranış arı sütü üretim yöntemi değildir.

  1. Başlatıcıyla (Anasız)
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle
  3. Besleyiciyle (Başlatıcısız)

Üç yöntemde de hasat odasında yapılan işler aynıdır, sadece kovanlardaki uygulamalar farklıdır. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için yöntemleri örnek vererek anlatmak daha iyi olacaktır. Her 3 üretim yöntemi için hazırladığım örneklerde her gün 20 kovandan arı sütü hasadı yapılacak ve üretim süresi 100 gün olacaktır.

          1. Başlatıcıyla (Anasız) arı sütü üretimi

Başlatıcı diye adlandırdığımız ve arı sütü üretiminde kullandığımız kovanlar, “Başlatıcı+Besleyici” yönteminde kullanılan başlatıcılardır. Bu kovanlar üretim sezonu süresince anasızdırlar. Başlatıcıların devamlılığı, destek kovanlarından belirli aralıklarla (5 gün) alınan yavrulu çerçevelerin başlatıcılara verilmesiyle sağlanır. Destek kovanlarından yavrulu çerçeve verildiği zaman başlatıcılardan bir tane ballı çerçeve alınarak kovanda fazla petek bulunması önlenir ve başlatıcılardaki arılar sezon süresince sıkışık tutulur. Başlatıcıdan alınan ballar süzülür ve süzülen ballar tekrar başlatıcıları beslemek için kullanılır.

Bu yöntemde üretim yapılacak arılar 3 gruba ayrılır. Kurtçuk aktarılan arı sütü çerçeveleri her gün bir gruba verilir ve 3 gün başlatıcılarda tutulur. Aktarılacak kurtçuklar destek kovanlarından bulunur. Destek kovanlarından başlatıcılara 5 günde bir yavru verileceğinden ve bu süreçte bazı kovanlarda sıkıntı olup sistemden çıkartmak gerekeceğinden, her başlatıcı için en az 1,5 destek kolonisi gerekir.

Her gün 20 kovandan hasat yapmak için gerekli arı sayısı: 20+20+20= 60 başlatıcı, 90 destek kolonisi, toplam 150 arı.

          2. Başlatıcı + Besleyiciyle (1 gün başlatıcı + 2 gün besleyici) arı sütü üretimi

Besleyici diye adlandırdığımız kovanlar kuluçkalık ve ballık arasında ana ızgarası olan, kuluçkalıkta ana arısı olan kovanlardır. Genellikle kuluçkalığında 5 veya 7 çerçeve, ballığında da 5 veya 7 çerçeve arı olur. Besleyici kovanlarda bulunan arıların sezon süresince, belirli teknikler kullanılarak sıkışık çalışmaları sağlanır.

Bu yöntemde kurtçuk aktarılan arı sütü çerçeveleri 1 gün başlatıcıda 2 gün besleyicinin ballığında kalacağı için besleyicileri 2 grup yapıyoruz. Aktarılacak kurtçuklar besleyicilerin kuluçkalıklarından bulunur. Kuvvetli başlatıcılar 4 arı sütü çerçevesindeki kurtçukları (300-500 göz) yüksek oranda (%80-90) arı sütüyle beslemeye başlar. Onun için 4 besleyiciye 1 başlatıcı ve her başlatıcıyı desteklemek için 1,5 destek kolonisi gerekli.

Her gün 20 kovandan hasat yapmak için gerekli arı sayısı: 5+20+20=45 başlatıcı+besleyici, 8 destek kolonisi, toplam 53 arı.

          3. Besleyiciyle (Başlatıcısız) arı sütü üretimi

Bu yöntemdeki besleyiciler 2. yöntemde kullanılan ve açıkladığım besleyicilerle aynıdır.

Bu yöntemde kurtçuk aktarımı yapılan arı sütü çerçeveleri 3 gün besleyicinin ballığında kalacağı için besleyicileri 3 grup yapıyoruz. Aktarılacak kurtçuklar besleyicilerin kuluçkalıklarından bulunur.

Her gün 20 kovandan hasat yapmak için gerekli arı sayısı: 20+20+20=60 besleyici, toplam 60 arı.

Arı sütü üretim yöntemlerde yapılacak işlere kabaca baktıktan sonra her yöntemde arıcı için oluşacak iş yüküne, günlük neler yapıldığına ve ne kadar arı sütü üretilebilir, çok detaya girmeden kabaca biraz da bunları inceleyelim.

          Arı Sütü Üretim Yöntemlerinin İncelenmesi:

Her gün 20 arıdan hasat yapmak için bir örnek düzen hazırlayalım.

          Başlatıcıların hazırlanması

Arı sütü üretime başlamadan en az 7 gün önce başlatıcı ile çalışılan yöntemlerde başlatıcı olacak kovanlardaki ana arılar ya tüpe ya da 2-3 çerçevelik kafeslere alınacak. Bunu ana arının değişik yerlere yumurta atmaması ve kovandan ana alındığında arıların ana arı yapacak kurtçuk bulamaması için yapıyoruz.

7 gün sonra kafesteki ana arıların bulunduğu kovanlar 9-10 çerçeve arı mevcudu varsa, ana arı ve kafes içindeki 1 çıkan yavrulu ve ballı çerçeve arılarıyla birlikte alınarak bölme yapılabilir, kafesteki yavrulu çerçeve (veya çerçeveler) besleyici veya destek kovanlarına verilir. Bu kovanlarda 7-8 çerçeve arı mevcudu varsa, tüpteki ana arı alınır başka yerde değerlendirilir.

Bu yol izlendiğinde, ana arı ve kafesteki çerçeveler alındıktan sonra kovanlarda yumurta ve ana arı yapılacak kurtçuk kalmaz. Kovanda kalan çerçeveler üzerindeki arılar kovan içine silkilerek tek tek kontrol edilir ve varsa ana memeleri bozulur. Kovanlarda en fazla 5 çerçeve bırakılır ve fazla çerçeveler üretim yapılmayacak kovanlara dağıtılır.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; 60 adet kovan anasız bırakılacak ve düzenlenecek.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; 5 adet kovan anasız bırakılacak ve düzenlenecek.
  3. Besleyiciyle yönteminde; başlatıcı olmadığı için bu aşamada yapılacak iş yoktur.

           Besleyicilerin hazırlanması

          Besleyici arıların hazırlanmasında en fazla zamanı katların kovan yanına getirilmesi ve ana arının bulunup kuluçkalıkta bırakılması alır. Aktarılacak kurtçuklar besleyici kovanlardan bulanacağı için besleyici kovanların hazırlanmasına ilk kurtçuk aktarımından en az 6 gün önce başlanmalıdır.

Ana arı bulunup kuluçkalıkta bırakılır ve kapalı yavruların olduğu çerçevelerin 4 veya 5 adedi tabanına ana arı ızgarası çakılmış ballıklara alınır, kuluçkalık ve ballıktaki çerçevelerin yanına bölme tahtası konur ve ballık kuluçkalık üzerine konur.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; besleyici olmadığı için bu aşamada yapılacak iş yoktur.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; 40 kovanda ana arı kuluçkalıkta bırakılacak ve kat atılacak.
  3. Besleyiciyle yönteminde; 60 kovanda ana arı kuluçkalıkta bırakılacak ve kat atılacak.

          Destek kovanlarının hazırlanması

Başlatıcılara 5 günde bir destek kovanlarından, yarısı açık yarısı kapalı yavrulu çerçeve verilir. Bu durumdaki yavrulu çerçeveleri elde etmek ve “Başlatıcıyla yöntemi” nde aktarılacak kurtçuklarda bu kovanlardan bulunacağı için, her iki grupta da destek kovanları 5 gruba ayrılır ve 5 günde bir gruba boş petek verilir. Bu işe ilk kurtçuk aktarımından 6 gün öncesinde başlanır.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; 90 kovan 5’e bölünerek 5 günde hazırlanır.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; 8 kovan 5’e bölünerek 5 günde hazırlanır.
  3. Besleyiciyle yönteminde; başlatıcı olmadığı için bu aşamada yapılacak iş yoktur.

Başlatıcı, besleyici ve destek kovanları hazırlandıktan sonra üretimde her gün yapılacak işleri inceleyebiliriz.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; başlatıcılardan her gün 20 arı sütü çerçevesi toplanacak, kurtçuk aktarımı yapılan 20 arı sütü çerçevesi verilecek. Başlatıcılara her gün 12 yavrulu çerçeve verilecek, 12 ballı çerçeve alınacak ve süzülecek.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; besleyicilerden her gün 20 arı sütü çerçevesi toplanacak, başlatıcılardan her gün 20 arı sütü çerçevesi besleyicilere dağıtılacak. Her gün 8 besleyicide kuluçkalıktan ballığa arı sütü çerçevesinin yanına yavrulu çerçeve çıkartılacak. Kurtçuk aktarımı yapılan 20 arı sütü çerçevesi başlatıcılara verilecek. Başlatıcılara 1 yavrulu çerçeve verilecek, 1 çerçeve ballı çerçeve alınacak ve süzülecek.
  3. Besleyiciyle yönteminde; her gün 20 arı sütü çerçevesi toplanacak, kurtçuk aktarımı yapılan 20 arı sütü çerçevesi verilecek. Her gün 12 besleyicide kuluçkalıktan ballığa arı sütü çerçevesinin yanına yavrulu çerçeve çıkartılacak.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; her gün 18 destek kovanı kontrol edilecek, 12 yavrulu çerçeve alınacak, 12 balı süzülmüş petek verilecek.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; her gün 1-2 destek kovanı kontrol edilecek, 1 yavrulu çerçeve alınacak, 1 balı süzülmüş petek verilecek.
  3. Besleyiciyle yönteminde; bu aşamada bu yöntemde yapılacak iş yoktur.

Kovan başında yapılacak işler bu kadar. Biraz da üç yöntem ile ne kadar süt üretilebilir onu inceleyelim.

          Üretim miktarları, bugüne kadar 3 yöntemle ilgili yaptığımız çalışmalardan edindiğimiz tecrübe ile üretim miktarlarımızı göz önünde bulundurarak ve Türkiye’nin değişik bölgelerindeki diğer üreticilerimizin üretim miktarlarıyla karşılaştırılarak, sezon ortalaması üretim miktarları yaklaşık olarak tespit edildi.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; bir kovandan günlük 20 gram.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; bir kovandan günlük 10 gram.
  3. Besleyiciyle yönteminde; bir kovandan 10 gram.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; her gün 20 kovandan hasat yapılıyor 20 kovan*20 gram = 400 gram günlük arı sütü hasat miktarı. 100 hasat öngörmüştük 100* 400= 40 000 gram, toplam 40 kilo arı sütü üretmek mümkün. Bu yöntemde 60 başlatıcı ve 90 destek olmak üzere toplam 150 arı kullandık. Bir kovandan üretilen arı sütü miktarı 40 000/150 = 267 gram/kovan.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; her gün 20 kovandan hasat yapılıyor 20 kovan*10 gram = 200 gram günlük arı sütü hasat miktarı. 100 hasat öngörmüştük 100* 200= 20 000 gram, toplam 20 kilo arı sütü üretmek mümkün. Bu yöntemde 5 başlatıcı, 40 besleyici ve 8 destek olmak üzere toplam 53 arı kullandık. Bir kovandan üretilen arı sütü miktarı 20 000/53 = 377 gram/kovan.
  3. Besleyiciyle yönteminde; her gün 20 kovandan hasat yapılıyor 20 kovan*10 gram = 200 gram günlük arı sütü hasat miktarı. 100 hasat öngörmüştük 100* 200= 20 000 gram, toplam 20 kilo arı sütü üretmek mümkün. Bu yöntemde sadece 60 besleyici kullandık. Bir kovandan üretilen arı sütü miktarı 20 000/60 = 333 gram/kovan.

Sezonluk kovanlarda yapılacak işlere devam edelim. Arı sütü üretimimiz bitti kovanlar normal düzenlerine döndürülecek.

  1. Başlatıcıyla yönteminde; bu yöntemde 60 ana arısız kovanımız vardı, bu 60 kovan ya analandırılması gerekir ya da diğer kovanlara dağıtılıp ortadan kaldırılması gerekir.
  2. Başlatıcı+Besleyiciyle yönteminde; bu yöntemde 5 anasız kovanımız vardı, bu 5 kovan ya analandırılması gerekir ya da diğer kovanlara dağıtılıp ortadan kaldırılması gerekir. 40 besleyicinin ballığındaki çerçeveler kuluçkalığa indirilir, ballık alınır.
  3. Besleyiciyle yönteminde; bu yöntem de ballıktaki çerçeveler kuluçkalığa indirilir, ballık alınır.

          Arı Sütü Üretim Yöntemlerinin Karşılaştırılması:

Arı sütü üretimi yoğun emek harcanarak yapılan üretimdir. Arı sütü üretiminde, üretimin ne kadar emekle yapıldığı kadar kaç kovanla yapıldığı ve üretilen arı sütü miktarı önemlidir. Yöntemlerin karşılaştırılmasını doğru yapabilmek için sarf edilen emeği, üretimde kullanılan kovan sayısını ve üretim miktarını göz önünde bulundurmak gerekir.

Hasat odasında yapılan işler aynı olduğu için hasat sırasında yapılan işler burada incelenip karşılaştırılmadı.

          1. Başlatıcıyla yöntemi

Bu yöntemin başlangıcında 60 kovanın ana arısız bırakılması ve bunun hazırlığı sırasında ana arıların hapis edilmeleri için tüp veya kafeslere ihtiyaç duyulması. 60 kovanın ana arısının bulunması tüpe veya kafese alınması, 7-8 gün sonra bu kovanlardan bölme yapılması, ana memesi kontrolü ve fazla çerçevelerin diğer kovanlara dağıtılması işlerinin fazlalığı, diğer uygulamalarda bu işlerin çok daha az veya hiç olmaması bu yöntemin diğerlerine göre olumsuz yönlerindendir.

Sezon süresince anasız kalacak 60 kovanda yaşanacak muhtemel yalancılama ve kadro çökmesi gibi sorunların olma ihtimali ve bunların yönetilmelerindeki zorluklar, diğer uygulamalarda bu işlerin çok daha az veya hiç olmaması bu yöntemin diğerlerine göre olumsuz yönlerindendir.

Destek kovanlarından her gün 18 kovanın kontrol edilmesi, destek kovanlarından başlatıcılara her gün 12 yavrulu çerçevenin verilmesi ve 12 ballı çerçevenin alınması, alınan ballı çerçevelerin süzülmesi, diğer uygulamalarda bu işlerin çok daha az veya hiç olmaması bu yöntemin diğerlerine göre olumsuz yönlerindendir.

Ana arısız olduklarından çalışma düzeni bozuk çok sayıda kovanın olması, diğer yöntemlere göre daha fazla besleme maliyeti oluşturması bu yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Uzun süre (4-5 ay) anasız kalan 60 kovana ana arı kabul ettirilmesindeki zorluklar veya bu kovanların diğer kovanlara dağıtılması, diğer uygulamalarda bu işlerin çok daha az veya hiç olmaması bu yöntemin diğerlerine göre olumsuz yönlerindendir.

Her gün 20 kovandan arı sütü üretildiğinde, bu yöntemde kullanılan yaklaşık 150 kovan ve yapılması gereken iş yükü diğer yöntemlere göre çok fazladır.

Her gün 20 kovandan arı sütü hasat edildi iş yüklerine bakıldı. Bu yöntemde toplamda 150 kovan kullanıldı ve 40 kilo arı sütü hasadı yapıldı, diğer yöntemlerde ise 20 kilo arı sütü hasadı yapıldı. Bu konuya bir de başka açıdan, kovan sayısıyla değil de üretilen arı sütü üretim miktarı bakımından bakalım.

40 kilo değil de 20 kilo üretim yapmak, toplamda 150 kovan yerine, günde 10 kovandan arı sütü hasadı ve toplamda 75 kovanla mümkün olacaktır. Bu kovan sayısı diğer yöntemlerdekinden yine de fazladır. İki değişik açıdan da baksak, bu yöntemde hasat edilen süt kullanılan kovan sayısıyla bölündüğünde 267 gram yapar. Bu da kovan başı üretim miktarı 267 gram demektir. Her ne kadar bir kovandan diğerlerine göre 2 kat fazla arı sütü hasat etmek mümkünse de destek kovanları da düşündüğümüzde kovan başı arı sütü üretim miktarı düşmektedir. Diğer üretim yöntemlerine de baktığımızda kovan başı en az arı sütü üretim miktarı 267 gram/kovanla bu yöntemdedir.

Biraz da bu yöntemin diğer yöntemlere göre olumlu yönlerine bakalım.

Başlatıcıların hazırlanması sırasında bir miktar bölme yapılıyor olması ve kovan sayısının arttırmaya imkân vermesi uygulamanın olumlu yönlerindendir.

Arı sütü üretiminin tek katlı kovanlarda yapılması, kat kaldırıp-indirme işinin olmaması yöntemin olumlu yönlerindendir.

Destek kovanlarda hesaba katıldığında kovan başı üretim miktarı az olmakla birlikte, üretim yapılan başlatıcılardan hasat edilen arı sütünün fazla olması ve hasat odasındaki işlerin diğer üretim yöntemlerindeki kadar olması, fazla arısı ve işgücü imkânı olan işletmelerin daha fazla arı sütü üretmesine imkân vermesini yöntemin olumlu yönlerinden sayabiliriz.

          2. Başlatıcı+Besleyiciyle yöntemi

Bu yöntemin başlangıcında 5 kovanın ana arısız bırakılması ve bunun hazırlığı sırasında ana arıların hapis edilmeleri için tüp veya kafeslere ihtiyaç duyulması. Bu 5 kovanın ana arısının bulunması tüpe veya kafese alınması, 7-8 gün sonra bu kovanlardan bölme yapılması, ana memesi kontrolü ve fazla çerçevelerin diğer kovanlara dağıtılması işlerinin fazlalığı, başlatıcı sayısının çok az olması “Başlatıcıyla yöntemi” ile kıyaslandığında olumlu görülmekle birlikte, “Besleyici yöntemi” ne göre olumsuz olarak görülmektedir.

İlk hazırlık sırasında kovanlara ballık konması işi “Başlatıcıyla yöntemi” ne göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Her gün başlatıcılardan besleyici kovanlara arı sütü çerçevelerinin dağıtılma zorunluluğu diğer 2 yönteme göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Her gün arıların bir kısmının katlarının kaldırılması ve kuluçkalık ballık arasında çerçeve değişimi yapılması “Başlatıcıyla yöntemi” ne göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Uzun süre (4-5 ay) anasız kalan 5 kovana ana arı kabul ettirilmesindeki zorluklar veya bu kovanların diğer kovanlara dağıtılması, “Başlatıcıyla yöntemi” ne göre kovan sayısı çok az olduğu için olumlu olsa da “Besleyici yöntemi” ne göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

“Başlatıcı+Besleyiciyle” yöntemin olumlu yönleri:

Diğer yöntemlere göre en az kovanla aynı miktarda arı sütü üretilebiliyor olması yöntemin olumlu yönlerindendir.

Ülkemiz şartları ve arılarına baktığımızda, mevcut durumumuzda, birçok bölgemize ve arılarımız için en uygun arı sütü üretim yöntemidir. Bu durum yöntemin olumlu yönlerindendir.

Sezon sonunda diğer yöntemlerle aynı miktarda üretilen arı sütünün daha az kovandan üretilmesi, kovan başı üretim miktarının 377 gram olması ve bu miktarın diğer yöntemlere göre daha fazla olması yöntemin olumlu yönlerindendir.

          3. Besleyiciyle yöntemi   

İlk hazırlık sırasında kovanlara ballık konması işi “Başlatıcıyla yöntemi” ne göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Her gün arıların bir kısmının katlarının kaldırılması ve kuluçkalık ballık arasında çerçeve değişimi yapılması “Başlatıcıyla yöntemi” ne göre yöntemin olumsuz yönlerindendir.

Ülkemiz şartları ve arılarına baktığımızda, mevcut durumumuzda, birçok bölgemize ve arılarımıza çok uygun olmaması, daha çok polen ve nektar akımına veya ikame yemlerle beslemeye ve yüksek arı sütü üretme potansiyeli olan arılara ihtiyaç duyması, yöntemin şu an için olumsuz yönlerindendir.

Besleyiciyle yönteminin olumlu yönleri:

Diğer yöntemlerde kullanılan başlatıcı ve başlatıcıyı sürdürmek için destek koloni grubunun olmaması olumlu yönlerindendir.

Diğer yöntemlerden daha az işçilik ile üretim yapılabilmesi yöntemin olumlu yönlerindendir.

          SONUÇ:

Üç arı sütü üretim yöntemini göz önünde bulundurduğumuzda, her üretimin diğerlerine göre olumlu (artıları) veya olumsuz (eksileri) yönleri olduğunu görüyoruz. Üreticiye en az iş yükü oluşturan yöntemin “Besleyiciyle” olduğu, en fazla işi yükü ve en fazla arı gerektiren yöntemin “Başlatıcıyla” olduğunu görüyoruz.

Başlatıcıyla yönteminin bir olumsuz yönü de anasız kovanların çokluğu ve bu kovanlara 5 günde bir yapılan yavru takviyeleridir. 100 gün üretim yapıldığında 20 defa yavru takviyesi ve 20 başlatıcıya toplam 400 çerçeve yavru veriliyor. Bu sayıda yavrunun takviye olarak verilmeyip bölme yapıldığını düşünelim. Bu düşünüldüğünde, iş gücü yükünün yanında, başlatıcıların arıcıya maddi maliyetinin de fazla olduğu görülür.

Arı sayısı ve iş gücü imkânı fazla olan işletmeler, anasız kovanların daha fazla ana arı yapmalarından faydalanmak ve daha çok arı sütü hasat edebilmek için, oluşturduğu iş yüküne rağmen “Başlatıcıyla” yöntemini kullanabilirler. Toplamda alınan arı sütü miktarı çok olsa da bu durum, kullanılan arı sayısı düşünüldüğünde bir kovandan üretilen arı sütü miktarı en az olan yöntem olma gerçeğini değiştirmez.

Bir gün anasız başlatıcılarda tutularak ana arıların beslenmeye başlanması ve 2 günde besleyici arılarla besletilmesine dayanan “Başlatıcı+Besleyiciyle” yöntemi, flora açısından çok zengin olmayan bölgelerde ve arı sütü üretim kapasitesi orta seviyede olan arılarla da çalışmaya imkân vermesi nedeniyle bu yöntem de kullanılabilir. Türkiye’de arı sütü üretiminde her üç yöntemde kullanılmakla birlikte, üreticilerimizin büyük çoğunluğu “Başlatıcı+Besleyiciyle” yöntemini kullanmaktadır.

Üç yöntem arasında, sürdürülmesi en kolay olan ve en az iş yükü oluşturmasıyla “Besleyiciyle” yöntemi ön plana çıkıyor. Bu yöntemde kurtçuk aktarımı yapılan arı sütü çerçeveleri direkt besleyicilerin ballıklarına verildiği için kıtlık dönemlerinde aktarılan kurtçukların beslenme yüzdeleri ve gözlerdeki arı sütü miktarları düşük olmaktadır. Florası zengin olmayan bölgeler ile kısa süreli nektar ve polen akımı olan bölgelerde, düşük arı sütü üretim kapasitesi olan arılar kullanıldığında bu yöntemin uygulanması verimli olmayacaktır. Bu yöntemle verimli arı sütü üretimi, arı sütü üretim kapasitesi yüksek arılarla, zengin florada çalışılması veya orta zenginlikteki florada arının ihtiyaç duyduğu, protein (protein açısından zengin polende bulunan oranda) ve karbonhidrat (bal veya şurup) beslemesi yapılmasıyla mümkün olur.

Dünya’da arı sütü üretiminde en üst sıralarda olan ülkelere baktığımızda genellikle “Besleyiciyle” yönteminin kullanıldığını görmekteyiz. Biz Türk arı sütü üreticileri de bu yönteme geçmemiz gerekir. Ama, mevcut arılarımızla ve besleme yöntemlerimizle değil.

Nasıl ve neler yapılmalı?

Dünya arı sütü üretiminin %90 gibi büyük kısmını üreten Çin’in arı sütü üretimine biraz bakmakta fayda var.

Çin’de arı sütü üretiminde kullanılan arılar aslında Çin’e özgü arılar değil.

Çin ilk defa 1910’lu yıllarda İtalyan arısıyla (Apis Mellifera Ligustica) tanışıyor. 1928-1932 yılları arasında bal üretimi için Japonya’dan 300 000 İtalyan arı kolonisi alıyor. 1950’lerde arı sütüne talebin artmasıyla yatay kovanlarda arı sütü üretmeye başlanıyor. Bu yıllarda koloni başına yıllık arı sütü üretimleri 0,2-0,3 kilogram.  Çin’in Zhejiang eyaletinde ıslah (seleksiyon- seçme) edilmeye 1960’lardan itibaren başlanıyor ve fazla arı sütü üreten kolonilerden ana arı üretiliyor. Bu ana arıların serbest çiftleşme yöntemiyle çiftleşmeleri sağlanıyor. Bu seçmelerle 20 yıl sonunda koloni başına yıllık arı sütü üretimi 2-3 kilograma yükseliyor. 1980 sonlarına doğru yüksek arı sütü üreten arılar Çin devletinin dikkatini çekiyor ve bu tarihten sonra Çin’in diğer eyaletlerine de yaygınlaştırılıyor. Çin’in Zhejiang eyaletindeki ıslah çalışması sonucunda 2000 yılına gelindiğinde koloni başına yıllık arı sütü üretimi 6-8 kilograma ulaşıyor.

           Çin’in güneyinde arı kovanları kısa mesafelerde taşınarak Mart başından Ekim sonuna (8 ay) kadar arı sütü üretimi yapılabilmektedir. Ülkemizde arı sütü üretim süresi genellikle 4 ay, en uzun süre ise 5 aydır.

          Üç yıldır arılarımızın arı sütü üretimi yönünden ıslah edilmesi gerektiğini dile getiriyorum. Bu düşüncemi T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı temsilcileri, Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği (TAB) yönetimi ve arı sütü üreticilerinin olduğu toplantılarda paylaşıyorum. Kısa süre içinde bu konuda bir ilerlemenin olmasını beklememekle birlikte bir şeyler yapmamız gerektiğini de düşünüyorum.

Bu konuda iki yolumuz var. Birincisi daha kolay ve kısa süreli; yurt dışından ana arı getirtmeyi hiç tercih etmeyen biri olarak, yüksek verimli arı sütü üreten arıdan edinmek. İkincisi daha zor ve uzun süreli; üreticilerin kendi arılıklarında seçme yaparak, daha fazla arı sütü üreten arılardan üretecekleri ana arıları diğer üreticilerle değişerek kullanmak.

Sonuç olarak, arı sütü üretiminde “Besleyiciyle” yöntemini kullanmak hedefimiz olmalı. Bu hedefe, uygun arı ırklarıyla çalışarak ve bu ırkın isteğine göre besleme yönetimi uygulayarak ulaşılabileceği de unutulmamalıdır.

Dünya’da arı sütü üretiminde söz sahibi olabilmek dileğimle.

3 thoughts on “Arı Sütü Üretim Yöntemlerinin İncelenmesi ve Karşılaştırılması

  • 28/02/2020 tarihinde, saat 23:58
    Permalink

    Emeğinize sağlık hocam.

    Yanıtla
  • 30/03/2021 tarihinde, saat 01:10
    Permalink

    Bilgiler icin tesekkurler ,
    Soyle anladim tekrar edeyim; son yontem olan baslaticisiz besleyicilerde: 3 grup var , ayni (bir)citayi 1.gun bir grup besliyor , 2.gun alip baska gruba besletiyoruz , 3.gun yine alip baska bir 3.gruba besletiyoruz. Yani hergun baska bir grupta mi beslenmesi lazim . Neden ayni besleyici kovanda 3 gun durmuyor?

    Yanıtla
    • 23/04/2021 tarihinde, saat 22:03
      Permalink

      Zekai bey merhaba,

      Yanlış anlamışsınız. 3 grup besleyici arımız var. Her gün bir gruba süt çerçevelerini veriyoruz ve 3 gün sonra hasat ediyoruz. Her gün gruplar arası çerçeveler dolaşmıyor.

      Yanıtla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.